Waarom bezuinigingen vermijdelijk zijn en investeringen mogelijk
door Alexander Beunder en Joris Tieleman

Joris Tieleman en Alexander Beunder zijn studenten economie aan de Utrecht School of Economics en betrokken bij Kritische Studenten Utrecht. Zij interviewden elkaar over de bezuinigingskwestie, en waarom zij denken dat bezuinigingen in het onderwijs en elders vermijdelijk zijn, en investeringen mogelijk.

Als we niet op onderwijs bezuinigen, waar dan wel op?

Het idee dat er bezuinigd moet worden is een politieke fixatie. Een aantal maanden geleden werden de bezuinigingsgetallen nog besproken, nu is er 18 miljard vastgesteld in het regeerakkoord en is het daarmee onbespreekbaar geworden. De discussie over of er überhaupt bezuinigd moet worden ontbreekt volledig. Een recentelijk VN – rapport bevestigt dat de bezuinigingen wereldwijd economisch herstel bedreigen, en veel economen pleiten nu juist voor overheidsinvesteringen. Dat is ook niks nieuws, dat wordt al sinds jaar en dag toegepast door overheden om crisissen te bestrijden. Dat dit nu ineens geen mogelijkheid zou zijn, is een sprookje, een conservatief sprookje.

We kampen met een begrotingstekort; waar moet het geld dan vandaan komen?

Dat begrotingstekort is een kwestie van keuzes. Twintig miljard aan het redden van Fortis e.a. is in een vloek en een zucht uitgegeven, maar twee miljard voor goed onderwijs kan er niet vanaf. Bovendien wordt het niet alsmaar krapper, we worden juist steeds rijker. De Amerikaanse econoom Hahnel vatte het onlangs goed samen: “De productiviteit in de ontwikkelde economieën is vandaag groter dan in de hoogtijdagen van de welvaartsstaat, wat betekent dat we zelfs kwalitatief betere en royalere welzijnsprogramma’s kunnen leveren dan voorheen” (vrij vertaald).

Bovendien wordt het niet alsmaar krapper, we worden juist steeds rijker.

Het overheidsbeleid is één grote kwestie van keuzes maken. Hoeveel belasting wil je heffen? Momenteel betalen bedrijven in Nederland 20-25% belasting over hun winst, terwijl de inkomstenbelasting voor burgers tussen de 33% en 52% zit. Dat is een keuze die ook anders gemaakt had kunnen worden. Hetzelfde geldt voor uitgaven van de overheid. We geven €8,5 miljard per jaar uit aan Defensie en €12 miljard aan hypotheekrenteaftrek, vrij dure rechtse hobby’s. Dat zijn keuzes die je maakt, geen noodzakelijkheden.

Wat wil je dan? Bied eens een alternatief!

Er worden continue alternatieven voorgesteld door het maatschappelijk middenveld om het zo gevreesde begrotingstekort tegen te werken: de FNV stelde voor de hypotheekrenteaftrek aan te pakken. Meerdere NGO’s pleiten voor een minimale (0,1 – 0,25 %) belasting op internationaal kapitaalverkeer zodat de rondstuiterende financiële markten gedwongen worden na te denken over iedere transactie in plaats van voor één cent verschil miljarden heen en weer te schieten. Zo gek is het idee niet om de financiële sector te laten meebetalen aan de kosten van de crisis. Helaas werd hierover ook op de laatsteG20 top geen akkoord bereikt. Daarbij kunnen we ook gewoon wat bijlenen — dat kunnen landen makkelijker dan studenten.

Nog meer lenen? Maar dan stort de euro nog verder in! Bovendien hebben we in de EU afspraken gemaakt over overheidstekorten.

Dat is waar, afspraken waar al voor de aanname van de euro grote vraagtekens bij werden gezet. Al in 1997 ondertekenden zeventig Nederlandse economen een brief die het stabiliteitspact rond de euro veroordeelde: de te strenge limiet van een maximaal 3% begrotingstekort zou in tijden van crisis – nu dus – leiden tot bezuinigingen waar de sociaal zwakkeren het meest onder te lijden zouden hebben. Afspraken zijn er om te evalueren en te veranderen wanneer ze niet werken.

Is het niet gewoon de tijdsgeest om de overheid terug te dringen? De politieke partijen die dit voorstaan zijn immers democratisch aan de macht gekomen.

Een peiling van Maurice de Hond vorig jaar suggereerde het tegenovergestelde. Een meerderheid vond het een goed idee hogere belastingen op hoge inkomens en banken te heffen; in plaats van geld te halen uit publieke voorzieningen zoals het onderwijs of de zorg. Het druist dus niet zozeer tegen de tijdsgeest in om nu de straat op te gaan tegen de bezuinigingsplannen op onderwijs en andere publieke voorzieningen.