door Jonathan Offereins

Dit artikel verschijnt in Krantje Boord #9 Oktober 2011

Al meer dan vier maanden is een groot deel van de middelbare scholieren en studenten in in Chili in staking. “Gratis onderwijs” is hun leus.

In 1970 was Chili het eerste land waar een socialist – Salvador Allende – democratisch gekozen aan de macht kwam. Een militair regime onder leiding van generaal Pinochet pleegde een coup in 1973 en regeerde met harde hand, totdat in 1990 Chili weer in democratische handen kwam. In de twee decennia die hierop volgden waren er verschillende centrum-linkse regeringen die helaas niet de gewenste sociale veranderingen konden brengen. De bevolking besloot voor een alternatief te kiezen: Sebastian Piñera, een succesvolle zakenman die onder andere eigenaar van vliegtuigmaatschappij LAN was, werd in 2009 president. In 2010 kreeg Piñera te maken met een verwoestende aardbeving. In 2011 is het echter geen natuurgeweld dat Piñera bestrijdt, maar een sociale beweging van studenten.

Al bijna vier maanden is een groot deel van de middelbare scholieren en de studenten in staking. “Gratis educatie” is de leus, en de protesten worden gesteund door een groot deel van de bevolking. Begin augustus escaleerde het conflict toen de ME meer dan 100.000 vreedzame studenten met zwaar geschut te lijf ging. Vele demonstranten deed de autoritaire opstelling van de ‘carabineros’ denken aan vervlogen tijden waarin onderdrukking aan de orde van de dag was. Daarbij klonk de leus “Y va a caer, la educacion de Pinochet!” (het zal ten onder gaan, het onderwijs van Pinochet) en het geluid van lepels op pannen – de manier van protesteren onder Pinochet – maakte de herinnering compleet. Voor veel Chilenen is donderdag 4 augustus een symbolische dag geworden en het begin van wekelijkse protesten waarop elke keer meer dan 100.000 demonstranten afkomen. Zo protesteerden er op 29 september 200.000 mensen en wederom is er opgeroepen tot een landelijke staking. De steun voor Piñera is door de mobilisatie van de studenten gedaald naar 22 procent en de polarisatie neemt toe.

Waarom zijn deze studenten zo volhardend in hun protest? Als mij als Nederlandse student iets opvalt dan zijn het wel de grote verschillen van het onderwijs tussen de sociale klassen. Het verschil in kwaliteit begint al bij de basisscholen: scholen in armere gemeenten (lager gelegen in het westelijk deel van de stad) krijgen minder geld dan scholen in rijkere gemeenten (hoger gelegen aan de voet van de Andes).

De toelating tot de universiteit hangt ook af van je rijkdom: na de middelbare school doen jongeren een nationaal toelatingsexamen om toegang tot een publieke universiteit te krijgen. Met een lagere score is er helaas geen plek voor je, maar als je geld hebt of je kunt een lening bij een bank bemachtigen, dan kun je alsnog studeren aan een private universiteit. In beperkte mate zijn er beurzen te verkrijgen, maar toch moet de meerderheid van de studenten een lening afsluiten; leningen met een abnormaal hoge rente, waardoor een studie in sommige gevallen even duur wordt als een huis. Een andere veelgehoorde leus is dan ook “No + Lucro” (vrij vertaald: stop het winstbejag), want zowel de banken als de privé-universiteiten hebben als doel geld te verdienen. Zo hoor ik van meerdere mensen dat er op deze universiteiten veel onnodige stof gedoceerd wordt om daardoor de studie langer te maken en studenten meer te laten betalen.

Een onderwijssysteem dat geen discriminatie kent, kan de basis vormen voor een gelijker Chili. Helaas wordt dit land nu geleid door mensen die door hun sociale afkomst altijd tot de bovenlaag van de maatschappij hebben behoord. Tot nu toe heeft de president slecht één keer met delegaties van studenten en leraren willen praten, waarbij hij elk compromis van de hand wees. De regering lijkt immers gebaat bij een status quo; verschillende bewindslieden hebben bijvoorbeeld invloedrijke posities gehad binnen privé-universiteiten en behoren tot de economische elite van Chili en willen in de toekomst de touwtjes in handen blijven houden. Het valt daarom te betwijfelen of deze elite de verandering zal brengen die Chilenen al sinds het vertrek van Pinochet wensen.

Jonathan Offereins is een student taal- & cultuurstudies aan de Universiteit Utrecht, op dit moment studerend in Chili. Vragen, commentaar of opmerkingen zijn zeer welkom op joffereins@gmail.com.