door Sander.

Met een kroning en een nieuwe koning in aantocht komt de monarchie weer op de agenda. Na het goede nieuws dat de koningin gaat aftreden kwam helaas de kater: we krijgen er een koning voor terug.

Monarchie
Waarom ben ik eigenlijk zo tegen een monarchie? Er zijn verschillende redenen die ik hier zal opnoemen. Ten eerste is het ondemocratisch. In een land dat zichzelf democratisch noemt wordt het staatshoofd nog steeds bepaald door erfopvolging zonder enige inspraak van de inwoners. Er is dus geen mogelijkheid om een staatshoofd te kiezen of om er een terug te fluiten als hij iets doet waar de inwoners het niet mee eens zijn. Dit resulteert in ongelijkheid en bovendien een overtreding van artikel 1 van onze grondwet: voor het verkrijgen van de functie staatshoofd bestaan geen gelijke kansen. Slechts één familie heeft de kans om deze functie uit te oefenen.

Een democratie vereist burgers, terwijl een monarchie, zoals Jack Jan van het Nieuw Republikeins Genootschap vertelde op een Basta! avond over de monarchie, onderdanen nodig heeft. Burgers zijn in staat om deels mee te beslissen, maar onderdanen doen slechts wat hen van bovenaf wordt verteld. Dit verschil maken democratie en monarchie theoretisch onverenigbaar.

De koningin in Nederland lijkt slechts een ceremoniële functie te hebben en er wordt gezegd dat ze geen daadwerkelijke macht heeft, maar dat valt beiden sterk te betwijfelen. Ons staatshoofd heeft een wekelijks geheim overleg met de minister president en had tot voor kort invloed op de formatie. Dat betekende dat ze de eerste stap mocht zetten in het vormen van de regering.

Ook is het koningshuis niet goed voor de economie, iets dat nog wel eens wordt veronderstelt. Een artikel in De Republikein van september 2011 toont met cijfers van het CBS aan dat er in de jaren na een staatsbezoek geen groei is in economische activiteit tussen Nederland en het betreffende land. Mocht er overigens een economisch voordeel zijn, dan kunnen we ons afvragen hoe dit dan uit zou pakken. Waarschijnlijk zou dit voordeel vooral in de handen van ondernemers en investeerders vallen, ondanks dat staatsbezoeken uit belastinggeld worden betaald. Dat zou dus een herverdeling betekenen van publiek geld naar private handen.

Is een republiek de oplossing?
Hiervoor heb ik enkele argumenten tegen de monarchie genoemd, in dit deel zal ik kijken of een republiek dan de oplossing is. Ten eerste is het belangrijk om aan te geven dat er niet maar één versie van een republiek is. Op dezelfde Basta! avond werd de vergelijking gemaakt tussen het Amerikaanse systeem waarbij een president heel veel macht heeft, een Duits systeem van federalisme en de Zwitserse variant waar de president vooral een symbolische functie uitoefent en jaarlijks wisselt.

We moeten niet de illusie hebben dat alles goed zal zijn zodra Nederland een republiek is. Ook met een president als staatshoofd zal de macht van lobbygroepen en de selectiviteit van politieke carrières ervoor zorgen dat de overheid niet opkomt voor de belangen van alle bevolkingsgroepen.

Maar heeft het dan zin om voor een republiek te strijden? Volgens sommigen is een democratisch staatshoofd vele malen beter dan een staatshoofd die geselecteerd is door middel van erfopvolging. Dit kan zelfs een einde van de strijd zijn. Volgens Peter Storm echter, zit er misschien een voordeel aan een president, maar is dit zeker niet het einddoel. Terugblikkend op de Arabische Lente zie je dat het verwerpen van dictaturen wel lukte in republieken, maar niet in monarchieën. Peter heeft hier ook een verklaring voor: in een monarchie heerst op de een of andere manier nog het idee van absolute macht. Een koning of koningin hoeft zich niet te verantwoorden naar haar inwoners en kan daarom makkelijker repressiemiddelen inzetten. Een president, hoe dictatoriaal ook, heeft zijn macht theoretisch verkregen door een mandaat van de bevolking en daarom zal hij meer rekenschap af moeten leggen en zijn mogelijkheden minder repressief.

In een eerder stuk dat Peter Storm op zijn website schreef, zei hij dat het belangrijk is om te beseffen dat het veranderen van Nederland in een republiek niet het einddoel is. Daarom is het zaak om de strijd tegen het koningshuis een antiautoritair geluid mee te geven. Mocht deze strijd dan succesvol zijn en de monarchie komt ten val, is hiermee meteen een richting voor het vervolg gegeven. Het doel van het omvormen van Nederland naar een republiek is dan ook niet definitief, maar zorgt alleen voor een zwakkere tegenstander om te bevechten.

Verzet
Een monarchie deugt dus niet, maar een republiek is ook niet perfect. Het is alleen altijd nog beter dan een koninkrijk. Rond de troonwisseling zullen er meerdere initiatieven zijn om een tegengeluid tegen de monarchie te laten horen. Zo roept het Nieuw Republikeins Genootschap op aan iedereen die tegen de monarchie is om een wit laken uit het raam te hangen op 30 april, ook kunnen mensen kiezen voor een witte wimpel aan hun vlaggenstok. Daarnaast roepen ze ook op om witte kleding te dragen op die dag om te laten zien hoeveel mensen er voor een republiek zijn.

Het comité ‘Het is 2013’ voert ook op verschillende manieren actie. In navolging van het oranjeboek over Willem-Alexander, willen zij zelf een boek samenstellen met mensen die meer democratie in Nederland willen. Ook zijn ze een petitie aan het voorbereiden om te vragen om een referendum over het koningshuis in Nederland en hebben ze een fotoactie waarvoor ze mensen op roepen om net zoals Joanna met een kartonnen bordje op de foto te gaan met daarop je boodschap.

Ook wezen ze erop dat demonstraties op de dam misschien verboden zijn, maar dat je met meer dan drie man moet zijn om een demonstratie genoemd te worden. Het is dus, officieel, mogelijk om met kleine groepjes je stem te laten horen op het Damplein tijdens de kroning, en vele kleine groepjes kunnen een grote maken.

Daarnaast kun je natuurlijk ook gewoon zelf kiezen hoe jij op die dag uiting geeft aan je antimonarchistische gevoelens. Dit kan in een groep of individueel, in Amsterdam of Utrecht, ludiek of confronterend. Tot 30 april!