Onlangs werd in Utrecht een bekend en monumentaal kraakpand ontruimd. Als reactie werd dit opiniestuk gepubliceerd door Judith Malatoux in het Algemeen Dagblad met de titel “niet kraken, maar leegstand is diefstal”. Wat cijfers over leegstand…

Update (10 juni): Zie het vervolg op dit artikel, over hoe sloop van woningen zowel woningnood creëert als hogere huurprijzen: “Niet kraken, maar sloop is diefstal | Sloop creëert woningnood en hoge huurprijzen” (10 juni 2013)

Malatoux:

De wachttijd voor een sociale huurwoning in Utrecht bedroeg in 2012 acht jaar en de verwachting is dat de woningnood in 2020 stijgt tot een schrikbarende 7 procent. Tegelijkertijd staat er 7,8 miljoen m3 kantoorruimte leeg. Kraken is en blijft een middel om dit probleem aan te kaarten.

Nederland heeft inderdaad een gigantische leegstand. Sterker nog, Nederland staat binnen Europa aan de top qua leegstand. “Nederland heeft het hoogste aantal vierkante meters leegstaand kantoorvastgoed vergeleken met andere Europese landen”, meldt Duurzaam Nieuws op basis van dit rapport van het PBL (Planbureau voor de Leefomgeving) en de ASRE (Amsterdam School of Real Estate). Volgens dit rapport is de leegstand van winkels opgelopen tot bijna 8 procent en van kantoren tot bijna 16 procent (zie figuur). En “zo behoort Amsterdam tot de Europese steden met het hoogste leegstandspercentage van kantoren (BNP Paribas 2012) […] Ossokina (2012) wijst erop dat in de jaren tachtig in Nederland vergelijkbare leegstandspercentages voorkwamen”.

Van kantoren zie je de leegstand enorm toenemen sinds ongeveer het jaar 2000. Oftewel, deze leegstand is niet een tijdelijk ‘crisis-symptoom’. Zoals het rapport ook zelf concludeert:

Bij gebiedsontwikkeling en de vastgoedmarkt is de crisis niet zozeer het probleem, de crisis heeft vooral blootgelegd dat de historisch gegroeide praktijk van het aanbieden van vastgoed mankementen vertoont. Er lijkt, los van het conjuncturele probleem, sprake van een probleem van het ‘systeem’; van het samenspel tussen spelregels en betrokken partijen binnen de vastgoedmarkt en de gebieds­ ontwikkeling. De crisis biedt de kans om systeemproblemen aan te pakken om te voorkomen dat de draad van voor de crisis weer wordt opgepakt zodra de economie weer aantrekt.

De leegstand van kantoren en winkels is overigens vooral geconcentreerd in de randstad, laat onderstaande figuur uit het PBL rapport zien.

Buiten de randstad zijn weer andere leegstand problemen, bijvoorbeeld leegstand van woonhuizen in krimpregio’s waar de bevolking daalt. Hoewel, die leegstand zelf is het grootste probleem misschien niet, maar het feit dat deze leegstaande huizen worden gesloopt om een zekere “schaarste” op de woningmarkt in stand te houden, zo schreef jurist Kees van Oosten een aantal jaar geleden al[1].

De Rabobank heeft recentelijk een rapport uitgebracht met als titel “Demografische Krimp”. Wie beweert dat na-oorlogse woningen, waar bouwkundig niets aan mankeert, alleen maar gesloopt worden om economische redenen, wordt door het rapport volkomen in het gelijk gesteld. Terwijl woningzoekenden 6 tot 10 jaar op de wachtlijst staan voor een huurwoning, worden in Nederland op grote schaal goede en betaalbare huurwoningen gesloopt […] In “Demografische krimp” wordt uitgelegd waarom de sloop van betaalbare woningen nodig is: “een zekere schaarste aan woningen moet tot stand worden gebracht” (blz. 80), anders daalt de waarde van het bezit van vastgoedeigenaren, woningcorporaties en beleggers.

De leegstand van kantoren bereikt niveau’s van de jaren tachtig, kraakpanden worden ontruimd, goedkope woningen in krimpregio’s worden gesloopt om een schaarste te creëren en de woningnood neemt toe. De slogan “Geen Woning, Geen Kroning” – populair in het anti-kroningsprotest van 1980 – is eigenlijk nog net zo actueel.