Alexander Beunder – 20/5/’11.

Natuurkundige/filosoof/schrijver/columnist André Klukhuhn bekritiseert al sinds jaar en dag de manier waarop wetenschap is uitgeleverd aan commerciële belangen. De sturing die de overheid en het bedrijfsleven momenteel aan de wetenschap probeert te geven is fataal voor wetenschappelijk onderzoek, zo pleitte Klukhuhn ook ditmaal in zijn gastcollege. Aan financiering van onderzoek hangt inmiddels te vaak de voorwaarde dat wetenschappers vertellen wat ze gaan ontdekken op de korte termijn. Een onmogelijke opdracht! De meest baanbrekende wetenschappelijke ontdekkingen zijn nou eenmaal toevallig gedaan vanuit de ooghoeken van een wetenschapper, vaak na decennia van onzeker onderzoek. Röntgenstraling is een sprekend voorbeeld, een straling die door Wilhelm Röntgen toevallig ontdekt werd toen tijdens zijn onderzoek naar kanaalstralen een scherm in zijn laboratorium oplichtte. Tegenwoordig komen wetenschappers niet meer aan vrij onderzoek toe, wat voor Klukhuhn verklaart waarom er al decennia geen echt baanbrekende wetenschappelijke ontdekkingen meer zijn gedaan.

De sturing die de overheid en het bedrijfsleven momenteel aan de wetenschap proberen te geven is fataal voor wetenschappelijk onderzoek, zo pleit Klukhun.

De UvA socioloog Christiaan Bröer, die in mei een gastcollege gaf, ging in op de perverse prikkels die ontstaan doordat de positie van academici steeds meer afhangt van hun gemeten scores. Het aantal publicaties in peer-reviewed wetenschappelijke journals telt hoog, evenals enquetes afgenomen door externe partijen. De ranglijsten die hieruit volgen verliezen echter hun waarde omdat wetenschappers zich steeds meer focussen op deze ranglijsten en manieren vinden om hun scores te verhogen, zonder dat daar daadwerkelijk wetenschappelijke prestaties tegenover hoeven te staan. Kwantiteit gaat gelden boven kwaliteit. De tendens ontstaat om bijvoorbeeld zoveel mogelijk spin-offs te publiceren van eenzelfde artikel en eigen werk groter te laten lijken dan het is. “Een korte verkenning of essay noemen we een wetenschappelijk artikel, een medewerking aan een bundel noemen we een boek”, aldus Bröer. Een bijeffect is dat er op faculteiten een competitiecultuur ontstaat waarbij iedereen altijd minder is dan iemand anders en het “nooit genoeg is”. Er is immers altijd wel een academicus die hoger scoort dan jijzelf, zelfs voor hoogleraren.

Wetenschappers zien zich ook gedwongen veel opdrachtonderzoek te doen, gezien financiering van academici door eigen Universiteit (de eerste geldstroom) inmiddels afhankelijk is van het aantal externe financiering dat academici weten aan te trekken (de tweede en derde, private geldstroom). Een enkele keer probeert een opdrachtgever een publicatie tegen te houden of het onderzoek direct te beïnvloeden. Veel vaker is het zo, dat de onderzoekagenda steeds meer afhangt van de middelen die anderen verdelen. Ook ziet Bröer dat onderzoekers, opdrachtgevers en onderzochten een band met elkaar opbouwen. Daardoor komt de neutraliteit van de onderzoeker op subtiele wijze in het gedrang, want je wilt niet hard zijn voor mensen met wie je goed contact hebt gehad tijdens je onderzoek.

–
Ook ziet Bröer dat onderzoekers, opdrachtgevers en onderzochten een band met elkaar opbouwen. Daardoor komt de neutraliteit van de onderzoeker op subtiele wijze in het gedrang

Klukhuhn noemt in deze context het boek De Onwelkome Boodschap(Kobben&Tromp 1999), waarin dozijnen aan voorbeelden van opdrachtonderzoek te lezen zijn waarbij onderzoeksresultaten gemanipuleerd werden of selectief gepresenteerd, om de opdrachtgever niet te schaden. De kans op vervolgopdrachten is nou eenmaal kleiner, als het geleverd werk een opdrachtgever niet bevalt.

Het wetenschappelijk onderzoek is slechts een van de kanten van de Universiteit dat onderzocht wordt door de onderzoekscursus ‘Hoe werkt de Universiteit?’. Zo was er een gastcollege van vakbondsorganizers over de arbeidsomstandigheden van schoonmakers op het UMC en duiken studenten zich in kwesties als medezeggenschap, wetgeving en Europees beleid. Op donderdagmiddag 30 juni staat er een openbaar afsluitend congres gepland op de UU waarbij onderzoeksresultaten gepresenteerd worden. Houd voor meer info de agenda van kritischestudenten.nl in de gaten.

–

–

__________________________________________

Meer over dit onderwerp

• “De kenniseconomie, een afschuwelijke term“. Immunoloog Frank Miedema over het bedrijfsmatige denken over wetenschap.
• Gerdien de Jong en Jan van Groendendael, “Laat wetenschap niet sturen door bedrijven”. In: NRC (20-10-2010)
• André Klukhuhn, “Liever de gifbeker“, Studium Generale, Utrecht, januari 2002.
• Noam Chomsky over academische vrijheid en de corporatization van universiteiten
• ….En meer op onze achtergrondpagina