“Een universiteit is geen bedrijf, het is een instelling van de vrijheid. Daar hoort het vrije woord bij. […] Voor een universiteit is een papieren uitgave onontbeerlijk.”(1) -Frits van Oostrom

Een petitie van 4000 steunbetuigingen, de steun van prominente oudredacteuren van het Ublad en zelfs Dolf Jansens steun voor de papieren versie ervan, plus aandacht voor de kwestie in de landelijke media, heeft de afschaffing van de papieren universiteitskrant niet tegen kunnen houden. Hoewel de universiteitsraad nog steeds met het CvB van onze UU in onderhandeling is om een papieren, onafhankelijke krant te laten voortbestaan zijn de papieren Ubladen sinds deze maand nergens meer te bekennen.(2) Over de reden waarom het Ublad verdwenen is verschillen de meningen. Zie hieronder een poging om deze op een rijtje te zetten en er een touw aan vast te knopen.

Het CvB van de UU is er in ieder geval duidelijk over: “De belangrijkste reden om voor de digitale route te kiezen ligt in het feit dat we met het papieren Ublad steeds minder goed de doelgroep bereiken. Een oplage van slechts 14.000 bij 33.000 studenten en 8000 medewerkers is veelzeggend.”(3) Ook al is de oplage dalende, zou je vanuit dezelfde logica het nos-journaal ook kunnen opheffen, merkte een Uraadslid ooit op. Die trekken ook maar 1,7 miljoen kijkers van de 16 miljoen Nederlanders (hopelijk brengt dit niemand op slechte ideeen).

Ook de noodzaak tot bezuinigen speelt mee, aldus de Ublads hoofdredacteur Armand Heijnen, ook al ziet nrc-blogger Derk Walters’ er meer achter: “Officieel is het een bezuinigingsmaatregel van de Universiteit Utrecht. Maar het opheffen van een onafhankelijke universiteitskrant scheelt natuurlijk ook een hoop gezeur. Heb je als college van bestuur net een mooie, nieuwe beleidsregel uitgevaardigd, en dan schrijft de krant — die je zelf betaalt — dat het niks is. Dat past niet bij de corporate identity.”(4) Volgens deze visie is het de opkomst van de “corporate identity” waarvoor het Ublad plaats moet maken, de promotie van Universiteit Utrecht als een merk, zoals danoontje ook een merk is. Goeie zet dus, die afschaffing, in deze tijd dat de corporate identity net zo belangrijk is voor een universiteit als voor een bedrijf, sinds universiteiten ook aan de wetten van marktvraag en -aanbod worden overgeleverd.

Weer een andere mogelijke verklaring: juist het te veel willen uitdragen van UU’s “corporate identity” vanuit het Ublad heeft de rechtvaardiging van hun bestaan weggenomen. Heijens en Frank Provoosts’ (hoofdredacteur van De Mare) woorden hierover zijn op Reinier Kists nrc-blog te lezen:

“Want wat schreef zijn collega-hoofdredacteur Armand Heijen twee jaar geleden in Ublad?

Dat het bij universitaire pers niet ging om ,,scoops halen” of “meedoen aan een welles-nietesjournalistiek”, maar om “loyaliteit in plaats van distantie (…) omdat je het beste met je instelling voor hebt en daarin een zekere verantwoordelijkheid draagt”. De tijd dat redactie en college van bestuur elkaar eenmaal per jaar troffen voor een kopje thee was “vervangen door veelvuldige bezoekjes aan bijeenkomsten, recepties, periodieke overleggen. (…) En meermaals is de thee vervangen door een mooie, droge chablis.”

Steeds vaker gaan hoofdredacteuren met bestuurders “mee naar ‘heidagen’ om samen gezellig te brainstormen over imago, branding en marketing van hun universiteit.” Zo laten universiteitskranten volgens Provoost onder druk van het college van bestuur “hun onafhankelijkheid uit de vingers glippen, terwijl het de enige voorwaarde is die hun bestaan rechtvaardigt.” Beetje bij beetje toegeven is het begin van het einde. Wie wil overleven laat de chablis staan en houdt zijn rug recht. Zo niet, dan moet je als blad ook niet raar opkijken als de stekker eruit wordt getrokken. (5)

En eerlijk gezegd, zo raar wordt er ook niet opgekeken door veel studenten van de UU. Zo schrijft ook de Volkskrant: “De reacties op het verdwijnen van het universiteitsblad zijn opvallend lauw. Een aantal eerstejaarsstudenten bekent het blad niet eens te kennen. Enkele ouderejaars vinden het stoppen van het Ublad hooguit ‘jammer’; het las volgens hen lekker weg tijdens de lunch, maar veel nieuws stond er niet in.”(6) Het verzet tegen de afschaffing ervan blijkt al in de kiem te zijn gesmoord voordat de afschaffing was aangekondigd; door het nieuwsgehalte te verlagen en de corporate identity ervan te verhogen.

Je kan je afvragen of hiermee een definitief einde is gekomen aan het “democratisch intermezzo” binnen de Nederlandse universiteiten, toen universiteitsbladen nog luizen in de pels waren van CvB’s. Arjen Fortuin: “De vriendelijke, grotendeels op het dagelijks leven van de moderne student gerichte universiteitsbladen doen het je bijna vergeten, maar in het laatste kwart van de vorige eeuw waren zij ernstige podia waar de strijd om macht en invloed in universitair Nederland met overtuiging en soms met verbittering werd uitgevochten. We denken hierbij aan bladen als Folia (Universiteit van Amsterdam), Mare (Leiden) en het U-blad (Utrecht). De geschiedenis van de universitaire pers is tegelijkertijd een geschiedenis van het democratisch intermezzo in het bestuur van de Nederlandse universiteiten.”(7)

Het Ublad lijkt een schizofrene koers te hebben gevaren die haar ondergang als papieren krant betekende. Aan de ene kant ging het Ublad onder leiding van Armand Heijnen mee in het omvormen van het Ublad tot een reclamefolder voor de UU, en verloor daardoor wat lezerspubliek. Aan de andere kant was het blad, als er in de woorden van Derk Walters en vele anderen een kern van waarheid schuilt, te kritisch en zeurderig tegenover het bestuursbeleid en verloor het daarmee de steun van Yvonne van Rooy en haar CvB. Te kritisch voor het CvB, te lauwtjes voor haar lezerspubliek. Niet zo verwonderlijk dat de stekker eruit kon worden getrokken.

Ondanks de lauwheid ervan hebben kritische studenten uit Utrecht de acties voor het Ublad ondersteund, met bijvoorbeeld de uitgave van “Het Nieuwe Ublad”(8). Ook al was het Ublad lang niet kritisch genoeg, en ook zijn we een groot voorstander van eigen alternatieven zoals deze en andere websites, onze universiteit is geen merk maar een publieke voorziening, waarvan geen enkel CvB het recht heeft om haar universiteitskrant om te vormen tot een reclamefolder, haar onafhankelijke redactie om te vormen tot PR-personeel, of haar papieren druk af te schaffen zonder instemming van ons medezeggenschapsorgaan.

~

De Website: “kritischer en opener”

Een goede vraag is of er nog hoop schuilt in de website van het Ublad die ontwikkeld zal worden. Ergens op internet is te lezen:“Heijnen denkt dat het ‘digitaal platform’, dat voor het Ublad in de plaats moet komen, veel beter wordt. Deze site zal worden gemaakt met hetzelfde aantal redacteuren en is net zo journalistiek onafhankelijk als het papieren blad. Dit platform wordt veel interactiever dan het Ublad, en kan daardoor juist kritischer en opener worden, aldus Heijnen.”(9)

Toch zei hij twee jaar eerder: “Van Walsum kan toch niet echt menen dat een terugkeer naar ‘die goede oude tijd’ met een tegendraads en dikwijls onooglijk krantje een reële optie is? […] Meedoen aan een welles-nietes journalistiek is geen manifestatie van journalistieke onafhankelijkheid, maar staat deze juist in de weg.” Als het aan Heijnen ligt, krijgen we dus een kritischer en opener Ublad dan ooit, zolang het maar niet tegendraads is.(10)

Op internet is het voorlopige restant te vinden; een voorpagina met nieuwsitems ter lengte van nu.nl stukken. Ook leuk: blogs van bijvoorbeeld studenten die over hun reiservaringen schrijven. “Eva gaat in haar uppie backpacken”. Pluspunt: een online nieuwsarchief.

(1) http://www.nrc.nl/binnenland/article2426862.ece/Universiteit_Utrecht_heft_per_2010_eigen_krant_op
(2) www.redhetublad.nl
(3) http://www.ublad.uu.nl/WebObjects/UOL.woa/2/wa/Ublad?id=1037500
(4) http://weblogs.nrc.nl/onderwijsblog/2009/12/01/utrechts-universiteitsblad-opgeheven/
(5) http://www.nrcnext.nl/blog/2009/12/03/zijn-universiteitsbladen-achterhaald/#more-19450
(6)http://www.volkskrant.nl/binnenland/article1322942.ece/Verzet_tegen_opheffing_krant_Universiteit_Utrecht
(7) http://www.nrcboeken.nl/recensie/langharige-luis-in-de-pels
(8) https://www.kritischestudenten.nl/2009/12/08/uit-protest-satirische-versie-universiteitskrant-utrecht-uitgegeven-het-nieuwe-ublad/
(9) http://www.communicatieonline.nl/nieuws/bericht/universiteit-utrecht-stopt-het-ublad/
(10) http://www.ublad.uu.nl/WebObjects/UOL.woa/4/wa/Ublad/archief?id=1029124