Afgelopen week kregen Amsterdam en Leiden een belangrijk bezoek van de Ayotzinapa delegatie. Het bezoek stond in het teken van de 43 studenten van de linkse lerarenopleiding in Ayotzinapa die afgelopen september verdwenen in Iguala, Mexico. De delegatie bestond uit Omar García, een Ayotzinapa student en overlevende van het drama, Don Eleucadio Ortega wiens zoon Mauricio zich bevindt onder de verdwenen studenten, en Román Hernández, advocaat van het mensenrechten instituut Tlalchinollan gelegen in Guerrero. De Ayotzinapa delegatie reist door Europa opzoek naar steun in hun strijd voor de levende terugkeer van de studenten. Van zondagochtend 17 mei tot maandagmiddag 18 mei, greep de delegatie elke minuut aan om solidariteit aan te wakkeren en de Nederlandse regering op haar verantwoordelijkheid te wijzen.

Onderzoek naar Nederlands-Mexicaanse handelsrelaties gewenst

De zondagochtend begint met een bijeenkomst van NGO’s in Casa Migrante, Amsterdam. Aan een ronde tafel vergezeld door Mexicaanse lekkernijen, delen verscheidene NGO’s hun visie over hoe ze de Ayotzinapa delegatie kunnen ondersteunen. Organisaties zoals Mensen met een Missie vertellen hoe ze informatie verspreiden over het drama, publieke aandacht vragen voor mensenrechtenschendingen in Mexico en mensenrechten activisten begeleiden in hun werk. De Ayotzinapa delegatie wordt vooral enthousiast van de aanpak van TIE-Netherlands, een internationale organisatie die zich inzet voor de versterking en opbouw van een onafhankelijke vakbondsbeweging. De organisatie doet onderzoek naar de handelsrelaties tussen Nederland en Mexico en plaatst zo het Ayotzinapa drama in de context van transnationale neoliberale politiek. Ook bekritiseert ze de Nederlandse regering voor de nalatigheid in het innemen van een ferme positie tegen mensenrechten schendingen in Mexico.

Verder was Arsène van Nierop aanwezig aan de ronde tafel, wiens dochter Hester in 1998 werd vermoord in Ciudad Juarez, Mexico. Ze schreef een boek over hoe te overleven na zoveel verdriet. Ze benadrukte de moeilijke situatie van de families van de verdwenen studenten: “Wij kennen de moordenaars niet, de moordenaars wonen aan de andere kant van de wereld. Dit geeft plek voor de pijn om te leven zonder dochter.” Deze ruimte is de families van de verdwenen Ayotzinapa studenten niet gegund.

Strijd over de waarheid

Tijdens het bezoek is de Ayotzinapa delegatie glashelder over het doel van hun Europa tour. De openingszin tijdens de persconferentie spreekt boekdelen: “We zijn verwikkeld in een strijd over de waarheid”. Román legt uit dat de Mexicaanse regering een waarheid oplegt aan haar bevolking en de internationale gemeenschap en hoe deze waarheid is samengesteld door de gevestigde orde in samenwerking met de nationale media. Het imago van de Mexicaanse regering en garanties op private internationale investeringen staan hierin op nummer 1. Zo riep de Mexicaanse president Enrique Peña Nieto vier maanden na het drama haar bevolking op om zich over het drama heen te zetten, “zodat Mexico verder kan”. Román voegt hier spottend aan toe, “verder met het verkopen van al onze natuurlijke hulpbronnen”.

Het verhaal van de Mexicaanse overheid dat de 43 studenten zijn verbrand op een vuilnisbelt in Cocula, is volgens Omar een “waarheid” zonder wetenschappelijke onderbouwing. Verscheidene onafhankelijke onderzoeken hebben deze officiële versie van de gebeurtenissen als onmogelijk verklaard. Omar zegt hierover:

“De waarheid is nog een open proces, in constructie. Maar wij willen dat de Nederlandse regering en burgers een andere versie horen. Dit is niet onze versie, maar de versie van Amnesty International, van het Inter-Amerikaans Hof voor de Rechten van de Mens, van Argentijnse experts.”

Zorgwekkende nummers verifiëren deze versie van de waarheid. In Mexico zijn in de afgelopen 10 jaar 150.000 mensen vermoord en 30.000 mensen verdwenen. Tijdens de manifestatie in het Vondelpark analyseert Omar de impact van het structurele geweld wat Mexico teistert.

“Als er iemand verdwijnt in Mexico, dan wordt gezegd, “hij zal wel iets verkeerd hebben gedaan” of “ze zal wel een te kort rokje hebben gedragen”. We leven in een land waarin we onze buren niet meer vertrouwen. Het is een probleem van onze samenleving. Maar onze samenleving is niet per ongeluk kapot gegaan, er zijn oorzaken.”

Omar lokaliseert deze oorzaken in het huidige economische, politieke en internationale systeem. En Román voegt hieraan toe: “Als jullie hier in Nederland strijden tegen politie geweld, tegen de migratie politiek en tegen de opkomst van fascisme in Europa, dan strijden jullie ook voor Ayotzinapa”.

In Mexico bestaat geen rechtvaardigheid voor armen

Rond de tweehonderd mensen hebben zich verzameld in het Vondelpark in Amsterdam om hun steun te betuigen aan de Ayotzinapa delegatie. Omringd door spandoeken met de tekst “We missen er 43”, vertelt Don Eleucadio Ortega over het leven van zijn verdwenen zoon. Geboren in een familie van koffieboeren, heeft Mauricio elke mogelijkheid aangegrepen om te studeren. Zijn ouders konden hun geluk niet op toen hij zich inschreef voor de lerarenopleiding in Ayotzinapa. De gevoelens die hem overvielen na het horen van het nieuws over de verdwijning, beschrijft Don Eleucadio als intense woede:

“In Mexico is er geen rechtvaardigheid voor arme mensen. Als de kinderen van ondernemers verdwijnen, zijn ze binnen één dag teruggevonden. Duizenden pesos betalen ze. Of ze bouwen een monument voor ze. Maar wat doen ze met ons? We worden behandeld als criminelen en ze sturen het leger op ons af. Onze gemeentes in Guerrero zijn overspoeld met militairen om ons te intimideren.”

De VN noemt dit proces van het opnieuw slachtoffer maken van mensen die al slachtoffer zijn revictimization. Zo stigmatiseerde en criminaliseerde de Mexicaanse regering de verdwenen studenten, net na hun verdwijning, door hen te beschuldigen van betrokkenheid in georganiseerde misdaad.

Minister Koenders: “Mexico heeft geen enkel probleem met mensenrechten”

Op maandagochtend vindt er een bijeenkomst plaats in het statige academiebouw van de Leidse Universiteit. Aanwezig in het panel zijn verscheidene academici gespecialiseerd in Mexico en Internationaal Recht en ook is Alexandra Valkenburg onder de genodigden als vertegenwoordigster van het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Een Mexicaanse vlag versierd met het nummer 43 bedekt de tafel van het panel.

De Ayotzinapa delegatie legt hun eisen direct op tafel. Ze willen dat de Nederlandse regering druk zet op de Mexicaanse regering om de aanbevelingen van experts van de Inter-Amerikaanse Commissie voor de Mensenrechten in acht te nemen: de heropening van de zoektocht naar de studenten, de opening van nieuwe lijnen in het officiële onderzoek en het houden van interviews met militairen van bataljon 27 gelegen in Iguala. Dit laatste heeft de Mexicaanse regering tot op heden tegengehouden. Ook adviseert de Commissie om de zaak te behandelen onder de categorie “Gedwongen Verdwijning” in plaats van de huidige benaming kidnapping. Op deze manier krijgen de verdwenen studenten een juridische status en kunnen de daders van de misdaad in navolging van deze categorie worden bestraft.

Als antwoord op de eisen, benadrukt de vertegenwoordigster van het Ministerie van Buitenlandse Zaken het belang van dialoog met de Mexicaanse regering. “Minister Koenders was laatst in Mexico en heeft het gehad over het belang van mensenrechten, als gemeenschappelijke waarde tussen Mexico en Nederland”. Professor Jansen van de Universiteit van Leiden wist dit diplomatieke antwoord direct te weerleggen. “In Mexicaanse media is uitgezonden hoe minister Koenders tijdens zijn bezoek de uitspraak doet dat Mexico geen enkel probleem heeft met mensenrechten.”

De Ayotzinapa delegatie herkent deze tendens en grijpt de mogelijkheid aan om de Europese regeringen op hun verantwoordelijkheid te wijzen.

“Terwijl jullie doorgaan met economische verdragen tekenen, verdwijnen er dagelijks Mexicanen. Zolang Europese regeringen prioriteit blijven geven aan economische belangen in plaats van mensenrechten, zijn ze medeplichtig aan de mensenrechten schendingen in Mexico.”

Terwijl de vertegenwoordigster van Buitenlandse Zaken nog wat mompelt over “dat met de president praten, niet hetzelfde is als zijn beleid goedkeuren”, is haar geloofwaardigheid verdwenen. Een academici in het panel valt de vertegenwoordigster echter bij, door te wijzen op de complexiteit van de problematiek: “We moeten een balans zoeken tussen economische belangen en mensenrechten, we moeten streven naar handel met een kritische mensenrechten standpunt”. De vraag of zo een balans werkelijk wenselijk is en of we niet per definitie altijd mensenrechten op nummer 1 moeten plaatsen, blijft in de lucht hangen. In ieder geval richt Omar zich tijdens zijn afsluitspeech op de aanwezige civil society en laat hiermee zien op wie zijn hoop voor sociale verandering gevestigd is:

“Wij verwachten geen veranderingen door te stemmen, naar de stembus gaan in Mexico staat gelijk aan stemmen op een drugsbende. Onze oplossing ligt buiten de parlementaire politiek, legale kaders en instituties. In Guerrero bestaan er gemeenschappen die hun eigen rechtssysteem en eigen veiligheid systeem hebben opgebouwd, zonder politieke partijen. We laten niet langer de draak steken met onze waardigheid”.

De Ayotzinapa delegatie keert binnenkort terug naar Mexico. De ouders zijn niet van plan op te geven en de vastberadenheid en waardigheid die zij de laatste maanden hebben laten zien, zijn een inspiratie voor heel Mexico. Zij rusten niet tot hun kinderen thuis zijn en ze een garantie hebben dat dit soort drama’s niet meer plaatsvinden. De delegatie heeft duidelijk uitgestippeld hoe wij vanuit Nederland hieraan kunnen bijdragen. Nu zijn wij aan zet.