Opiniestuk over de huidige ontwikkelingen in het (kleuter)onderwijs waarin duidelijk wordt dat zaken als natuurlijk zelfontwikkeling, verrijking, uitgaan van de ervaring en belevingswereld van het kind en voldoening van de juf/meester in het werk plaats hebben moeten maken voor standaardisering, kortetermijnresultaten, resultaatgerichtheid, middelmatigheid van het lesaanbod en hogere werkdruk. Een duidelijk voorbeeld dat aantoont dat hetzelfde economisch(-neoliberale) model wordt toegepast in de gehele onderwijssector en daarnaast ook steeds meer haar weg baant in vele arbeidssectoren, waaronder de zorg.
Bron: AOB Onderwijsblad, 7 april 2012.
Tekst – Erica Ritzema
Na 38 jaar lang les te hebben gegeven op een basisschool in Tilburg, waarvan 29 jaar aan kleuters, heb ik besloten aan het eind van dit schooljaar mijn werkzaamheden te beëindigen. Ik kan en wil mij niet conformeren aan de huidige vorm van onderwijs, die mij zo dwingend wordt opgelegd.
Ik herinner me nog levendig de tijd dat ons werd verweten dat we vorderingen van kinderen teveel vastlegden en geen vertrouwen zouden hebben in de natuurlijke ontwikkeling van het kind. Daarop volgde een periode, waarin we projectmatig moesten gaan werken en de inhoud juist moesten laten groeien vanuit de bijdragen van de kleuters. Wij leerkrachten plaatsten toen grote vraagtekens bij zo’n vrijblijvende manier van werken.
Nu ben ik beland in een periode, waarin de kleuters de leerstof van groep 3 krijgen voorgeschoteld en de resultaten moeten worden geregistreerd in een observatiemodel dat is voortgekomen uit de orthopedagogiek (alsof er alleen nog maar kinderen met afwijkingen zouden bestaan). Wie hoort in deze situatie nog iets terug over het begeleiden van en het vertrouwen in de natuurlijke ontwikkeling van kleuters? Ik niet.
Kinderen zijn gereduceerd tot vaatjes, waarin ik dagelijks van bovenaf opgelegde informatie moet stoppen en daarnaast dien ik onmiddellijk de kortetermijnresultaten te registreren. Alle accenten liggen op het cognitieve vlak, waarbij de mathematische en linguïstische onderdelen verreweg het zwaarst vertegenwoordigd zijn. Alles draait om snelle winst; opbrengstgericht werken wordt dat genoemd. Het is daarnaast niet meer mogelijk veel tijd en aandacht te besteden aan expressievakken. Mede hierdoor denderen de motorische vaardigheden achteruit. Ik meen daardoor mee te werken aan het ontwikkelen van een maatschappij, waarin mensen geen uiting meer zullen kunnen geven aan hun emoties.
Japanse moeders
Onmiddellijk komt bij mij de herinnering aan de Japanse moeders naar boven, wier mannen jaren geleden bij de Nederlandse afdeling van Fuji werkten en die zo dankbaar waren dat hun kinderen in Nederland, waar spelenderwijs geleerd mocht worden, hun kleutertijd door konden brengen. In Japan lag de prestatiedruk toen al veel hoger en dat resulteerde in veel depressieve pubers, die moeite bleken te hebben met het aangaan van relaties, omdat het Japanse onderwijs individualisten opleidde. Helaas heeft het Nederlandse kleuteronderwijs dat recht op spelend Ieren inmiddels ook verspeeld. Er bestaat in de huidige situatie voor mij zelden nog de mogelijkheid om uit te gaan van de belevingswereld van kinderen. De kinderen wordt niet eens meer de gelegenheid geboden de nieuw ontdekte buitenwereld mee naar binnen te brengen, want ik dien vanuit de methode ‘Kleuterplein’ te werken. De lesstof wordt van bovenaf bepaald, sluit niet meer aan en boeit daardoor vaak niet. De lessen zijn puur resultaat- en niet kindgericht. Dit druist enorm in tegen mijn principes als kleuterleidster.
Er ontstaat hierdoor een middelmatigheid in het lesaanbod (alle juffen in Nederland bieden binnenkort dezelfde lesstof aan), want er kan niet meer worden ingegaan op de interesses en de gevoelige periodes van kinderen. Daardoor blijven overigens ook nog eens de individuele talenten van de leerkrachten onbenut.
Door deze vorm van lesgeven is de kleuter in Nederland zijn identiteit verloren. Mag helemaal geen echte kleuter meer zijn, want wij gaan voorbij aan deze unieke levensfase, waarin wereldverkenning, verwondering, beleving en zintuiglijke waarneming centraal zouden moeten staan. Kinderen zouden vanuit eigen ervaring en beleving hun inlevingsgevoel moeten kunnen ontwikkelen en van daaruit moeten leren hun medemensen en hun omgeving met respect te bejegenen. Dit gebrek aan oerervaringen kan niet worden gemeten in zo’n observatie/registratiemodel op de korte termijn, maar zal zich pas op de lange termijn gaan wreken. Wij zijn de kweekvijver geworden van een neurotische, egocentrische samenleving.
Oververmoeidheid
Tevens zorgt het feit dat onderwijsvernieuwingen als projectielen op ons worden afgevuurd, zonder de tijd om ze zorgvuldig te kunnen implementeren, voor de nodige frustraties. Ik constateer dat ook mijn collega’s balanceren op het randje van overspannenheid en dat hun het plezier in het lesgeven wordt ontnomen.
Ik lijd reeds aan beroepsdeformatie en oververmoeidheid, ik verwaarloos mijn familie en vrienden, heb weinig tijd om de actualiteiten bij te houden en besteed vrije dagen en weekenden aan mijn werk. En dit alles terwijl ik slechts parttime werk. Nadat ik van een collegaatje hoorde dat ze het afgelopen weekend geen enkel moment van rust en aandacht voor haar gezin had weten in te bouwen, wist ik dat het niet alleen mijn probleem was. De eisen die aan ons worden gesteld, grenzen aan waanzin. Resumé: iedereen werkt zich te pletter, maar niemand houdt daar nog een voldaan gevoel aan over. Het werk is nooit af en de kans om de zorgvuldigheid te betrachten waar ieder kind recht op heeft, wordt ons ontnomen door het enorme aan ons opgelegde eisenpakket. Na gedane arbeid is het niet meer goed rusten in het hedendaagse onderwijs.
Passend onderwijs
Ook het contact tussen de teamleden heeft onder deze werkdruk vreselijk te lijden. Wij hebben op onze school een geweldig team, maar de momenten waarop je met collega’s van gedachten kunt wisselen zijn spaarzaam geworden. Zij zijn door hun drukke werkzaamheden slechts passanten, die je in de gang groet. Indien een van de collega’s een zware periode doormaakt, maakt hij/zij dat kenbaar via de mail, omdat er te weinig gelegenheid is voor een persoonlijk gesprek. Het sociale aspect is verschraald door de werkdruk.
Ooit vielen ouders bij het binnenkomen, zonder enig methodisch achtergrondverhaal te hebben aangehoord, als een blok voor onze school, omdat ze vonden dat ze in een warme, blije sfeer stapten waarvan ze hun kind graag deel wilden laten zijn. Ik kan nu alleen maar constateren dat ik vaak het dubbele aantal uren werk van mijn aanstelling en daarin voornamelijk met secundaire zaken bezig ben om aan de buitenkant te voldoen, in plaats van te werken aan de ontwikkeling en het welzijn van de kinderen in mijn groep. Neem daarnaast ook nog de cabareteske plannen op het gebied van passend onderwijs en zorg op maat. We zijn er nooit verder van verwijderd geweest en die afstand groeit nog steeds!
Mijn ambities liggen echt op een hoger niveau. Ik wil niet dat mijn onderwijsaanbod economisch inzetbare pionnetjes aflevert, maar ik wil streven naar een maatschappij met sociaal vaardige, respectvolle mensen. Onderwijs is dé investering in onze toekomstige samenleving en grote zorgvuldigheid is daarbij geboden.
Mijn besluit ligt daarom vast: ik ga stoppen met het geven van onderwijs, ik heb niets meer te verliezen, mij is alle zin in en van het lesgeven ontnomen. De kleuter in Nederland heeft zijn bestaansrecht verloren. Ik geef de strijd op.
Gefeliciteerd met het naar buitenbrengen van je ongenoegen over het huidige kleuteronderwijs in het E.D (07/11/12). Dat het op korte termijn effect heeft, betwijfel ik. Daarvoor is m.i. iets anders nodig. In 1985 bracht ik, De kleuter in de gevarenzone uit, toen de wet op het basisonderwijs werd ingevoerd. Daarin staan bijdragen uit de pedagogische en kinderspychiatrische richting (Prof. Langeveld en Prof. de Levita, en vele anderen.Zonder respons. Afgelopen voorjaar verscheen mijn, Onderwijs en de kunst van het lesgeven. (SWP Amsterdam 2012) met daarin een analyse van de ‘filosofie’ die tengrondslag ligt aan de heersende onderwijsfilosofie en een aanzet voor een antropologische fundering voor baisschool en vervolgonderwijs, met ruime aandacht voor de peuter/kleuterfase.
Succes Erica Ritzema. Jan Klaasen.
Goedemorgen kleuterjuf,
Allereerst mijn complimenten voor u artikel.
Ik kan het er alleen maar mee eens zijn. Dit is ook een reden waarom wij onze kinderen vorig jaar van een “gewone” basisschool hebben afgehaald en ze op een vrije school hebben geplaatst. Allereerst vielen wij voor de sfeer van de school en kleuters mogen daar “gewoon” kleuter zijn. Ze doen daar nog niet aan citotoetsen en testen en weet ik veel wat allemaal. Ze gaan ook tot half 1 naar school. Er wordt veel aandacht besteed aan expressievakken. er wordt geschilderd, elke donderdag bakken ze broodjes die ze tussen de middag op eten, er wordt heel veel gezongen en ook handwerken wordt ze geleerd. Ik heb geen antroposofische achergrond, maar dat ik de school binnen stapte was het de sfeer die me deed denken aan vroeger. Toen de kleuter nog kleuter mocht zijn.
Ik hoop dat mijn verhaal een steentje bijdraagt en ik zou zeggen, zonde dat een goeie kleuterjuf verloren gaat, misschien een aanwinst voor de vrije school.
Ik heb met belangstelling de radiouitzending op 10-4 beluisterd,
In Duitsland is er naar aanleiding van te veel druk op kinderen
een neurologish onderzoek naar de gevolgen hiervan gedaan.
Het was meetbaar dat de hersentjes van jonge kinderen wer-
ken als die van burn-out veertigers!!! Deze uitzending was be-
gin maart 2013 op rtl Duitsland te zien.Goed dat U uw mening
kenbaar maakt en er voor staat! Petje af. Hartelijke groeten
Marie Freriksen
Frappant: ik heb in het VO gewerkt, met een veel oudere doelgroep dus, maar herken veel in bovenstaand relaas. Het lijkt me symptomatisch voor ons onderwijs als geheel. Wat je schrijft over “we werken ons te pletter maar houden er geen voldaan gevoel aan over” is de reden geweest dat ik gestopt ben. Het continue gevoel je leerlingen tekort te doen, terwijl je toch al je weekends, veel avonden en delen van vakanties aan het werk bent.
Ik denk dat je er goed aan doet te stoppen. Voor je eigen gezondheid en welzijn, maar ook als signaal. Hopelijk zal de wal het schip een keer keren, en dan kunnen we altijd weer terug voor de klas gaan. Ikzelf zou dat in ieder geval heel graag willen.
Wat jammer om te horen dat er een ervaren leerkracht stopt met lesgeven.
Gelukkig zijn er ook nieuwe bewegingen die gehoor willen geven aan de zorglijke ontwikkeling van nog meer toetsbatterijen, standaardisatie en methodische top down modellen. Zie de steve jobs school te Breda of scholen als wittering.nl en als ik zo bescheiden mag zijn de school waar ik werk; basisschool Klinkers.
Samen met je team afspraken maken omtrent leerstof en het toetsen daarvan lijkt nu belangrijker dan ooit.
Knap dat je je verhaal wil doen en hopelijk lezen anderen ook mee.
Hoi, onze zoon gaat naar Wittering.nl. kijk eens op die site en lees het pedagogisch plan. Je zult blij verrast zijn. Ze gaan daar uit van de intrinsieke motivatie van het kind. Er wordt voortgeborduurd op de manier waarbij kinderdagverblijven aanbod doen aan kinderen.
Ik ben in 2011 afgestudeerd aan de Lerarenopleiding Nederlands en nu, in 2013 alweer een jaar weg uit Nederland. Lesgeven is een prachtberoep, maar het is lang niet zo vrij als het zou moeten zijn. Daarom besloot ik dat ik in het buitenland een nieuw leven ging opbouwen in een compleet ander vakgebied, totdat er misschien ooit eens iets verandert in het onderwijs in NL. Zo niet, dan blijf ik hier en is NL nog een afgestudeerde docent armer. Helaas, maar ik heb geen zin om een leven lang een beroep uit te oefenen waar ik niet 100% achter sta.
Het onderwijs (zeker aan jonge kinderen) werd mij ‘verkocht’ als iets waar een docent zijn/haar ziel en zaligheid in kan stoppen. Voor mij en vele anderen -incl mevr Ritzema- is het ‘bloed, zweet en tranen’. Ik heb veel respect voor degenen die het wél volhouden en tevens om hun leerlingen blijven geven, maar ik houd het voor gezien.
Susanne
Schotland
PS. Sorry voor de kromme zinnen soms, ik denk al een jaar volledig in het Engels.
Dat in de Nederlandse samenleving het lerarenberoep slecht gewaardeerd wordt, en leerkrachten en leraren niet zelden ronduit geminacht worden, is een ding.
Dat de politiek – al een kwart eeuw links- en rechtsom bezig met privatisering en het invoeren van ‘corporate models’ in de publieke sector – de scholen hebben omgebouwd tot steeds grotere bedrijven waarin managers ‘targets’ moeten halen met hun ‘output’ van ‘test scores’, waarbij de leraar tot uitvoerder van andermans beleid is gebombardeerd, is twee.
Maar dat zowel de samenleving als de overheid hun ogen stijf dicht houden voor de gevolgen van die onzalige keuzes, zorgt er voor dat de ingezette negatieve spiraal niet wordt aangepakt. Er staan ruim 20.000 onbevoegden voor de klas omdat veel te weinig mensen zich serieus laten opleiden tot vakkundige leraar. Door het ontstane tekort stelt Nederland steeds lagere eisen aan de opleiding van leraren. Van de groep instromers die wél een duurverdiend diploma haalde, loopt de helft binnen vijf jaar weer het onderwijs uit. Nederlandse leraren geven per jaar een kwart meer lessen aan klassen die een derde groter zijn dan in de rest van Europa. Wie nog voor de klas staat, weet dat hij/zij veel beter zou kunnen presteren als er meer tijd was voor lesvoorbereiding, individuele begeleiding en feedback.
In 13 jaar tijd (1997-2010) is Nederland ruim twee keer zoveel geld gaan uitgeven aan onderwijs. Maar in de klas is niet te zien waaraan schoolbesturen al die extra miljarden besteden. De klassen zijn niet kleiner, de leraren niet beter opgeleid, de prestaties niet beter.
Leve het ‘bedrijfsmodel’ in het onderwijs. De snelste weg naar zelfdestructie van ons ooit trotse onderwijs. Daarna uithuilen en opnieuw beginnen.
Goed besluit om je er tegen verzetten maar jammer dat er op z’ on nanier een eind aan je carriere komt. Helaas beginnen dit soort onderwijs al op peuterspeelzalen e.d. Mogen kinderen dan niet meer kinderen zijn die op eigen tempo en naar behoeven zich prima kunnen ontwikkelen op hun eigen niveau.
Ik begrijp het dat je stopte Erica. Waar is de kennis van de oude kleuterkweekopleidingen gebleven, vraag ik mij af. Op de Pabo wordt er zo weinig aandacht aan kleuters besteed. Ik hoor in discussies over kleuters nooit mensen van de Pabo, waar zijn zij mee bezig?
onze kinderen zaten op het regulier onderwijs. wij hebben de overstap gemaakt naar het Kleurenorkest in Limmen. Deze school geeft les op basis van natuurlijk leren met de pijlers van NLP, systemisch werken en oplossinggericht werken. Onze kinderen hebben er 2,5 en 3,5 jaar op gezeten en hebben er veel baad bij gehad. Ze staan nu sterker in hun schoenen en weten wat ze willen.
Het lesgeven wordt gedaan door goede leerkrachten en staan onder bezielende leiding van hun directrice mw. Vonk.
kijk eens op hun website http://www.kleurenorkest.nl
Ik ben heel blij dat dit soort scholen bestaan.
en toch genoten van mijn eerste dag met de nieuwe groep kleuters!! Na 32 jaar voor de klas, (5 jaar groep 3/4) kan ik nog steeds zeggen dat kleuters geweldig mooie mensen zijn in een unieke levensfase en ben er trots op dit te mogen begeleiden. Heb er nu 21, worden er 32 maar ben vast voornemens me niet gek te laten maken en er mét de kinderen samen een warm leerzaam respectvol jaar van te maken waarbij ieder zichzelf en de ander mag zijn en ontdekken. En daar waar het moet zal ik registreren en administreren, alleen het hoogstnoodzakelijke dus. Kleuterleidsters: je liefde voor de kleuters overwint och zeker alles? Hou vol!!
wat een triest verhaal. en dan is dus nu de vraag….
Hoe vormen we het onderwijs om tot een plaats waar kinderen zich positief ontwikkelen? Tot mooie mensen met zelfvertrouwen, creativiteit en een sociale inslag!
Laten we ons in gedachten voorstellen dat het er al is, de (gedachten-)kracht hiervan is groot!
En samen een beweging op gang brengen, waarin het kind en haar ontwikkeling weer centraal staat. Onze energie richten op wat we willen.
Vooral niet blijven stilstaan wat er allemaal mis is; vormgeven wat we wél willen!
Pingback: De verplichte peuterschool | Michelle van Dijk
Ik begrijp het helemaal. Wanneer gaat de politiek nu eens luisteren ?
Ik doe zelf geen kleuters, maar hogere groepen. In de pauze pas ik op zodat de kleuterjuf ook even pauze heeft en ik merk dat kleuters ontzettend agressief zijn ten opzichte van elkaar met name na een Citotoets. Ook zoiets ! Wie gaat een kleuter nou toetsen ?! Volslagen onzin ! Ik heb een jongen gehad in groep 3 die met Cito een D haalde bij de kleuters. Hij haalt in gr 3 alleen maar A’s en blijkt hoogbegaafd te zijn.
Kleuters mogen zich niet meer ontwikkelen op hun niveau zoals het bestemd is te zijn, maar worden gedwongen om vroegtijdig het denken aan te spreken. Wat zal dat later voor gevolgen hebben als ze geen ruimte krijgen om hun fantasie, creativiteit en motoriek te ontwikkelen ? En bedenk ook eens hoe ouders zich voelen als hun kind nog niet kan lezen en een ander kind wel.. Ik heb verhalen gehoord van ouders die gaan oefenen net zolang tot het kind de letters kent. Waarom niet gewoon wachten tot groep 3 ?
Wat is daar mis mee ?
Een paard te vroeg voor de wagen spannen wordt nooit een goed paard.
Hoelang zou het gaan duren voordat er een kentering komt ?
Pingback: Ik stop ermee – opiniestuk | Leren & Innoveren
Hulde aan jou Erica. In de zorg is het niet anders. Formaliteiten boven menselijkheid, de leer boven het leven. Alles moet controleerbaar zijn, is het huidige paradigma. Maar het leven laat zich niet duiden in formaliteiten en diagrammen, dat zijn middelen om het leven te dienen, niet andersom. We zijn de weg kwijt in deze samenleving en hebben mensen als jij en ik nodig die daar tegen in gaan.
Ik herken veel in bovenstaande en alleen de Vrije School komt nog enigszins in de buurt van onderwijs zoals ik het graag zou zien.
Kinderen worden klaargestoomd voor onze ‘harde maatschappij’ maar er is totaal geen aandacht meer voor persoonlijke ontwikkeling, in de ruimste zin van het woord. Dit kan alleen maar – zoals je al aangaf – problemen veroorzaken die voornamelijk in de pubertijd al duidelijk naar voren zullen komen.
Ik hoop van harte dat dit een ‘fase’ is en de zienswijze van onderwijs zo’n 180 graden zal draaien in de toekomst…
De wereld gaat veranderen. De mensen van de top blijven pushen. Wat pushen? Dat iedereen ‘gelijk’ is. Maar met gelijk bedoel ik, 80% identiek. De andere 20 is je uiterlijk. De media hersenspoelt je. Vat het volgende niet verkeerd op. Zie het pushen van de gay scene. Het onzijdig opvoeden van je kinderen. Je 7 jarige kind vertellen dat hij misschien een meisje is. Anti-racisme == anti-blank. (Zelf een mix dus geen gezeik over racisme please, ik ben realistisch). En nog veel meer om op te noemen.
Ik zeg we gaan meer docenten zoeken die zo voelen en dan gaan we actie voeren. Niet een klein beetje, maar gewoon, zoals ze dat in Brazilie ook doen. Staken, de straat op en dwingen maar. Nederland heeft jullie nodig, laat nederland dat maar voelen. Beter 3 maanden geen onderwijs dan nog 3(0) jaar slecht onderwijs zou ik zeggen. Roep het black bloc op om jullie te beschermen tegen de politie en je hebt een supermooie, hoopvolle actie. Leraren, jullie hebben onderhandelingskracht. Vecht voor je recht als leraar! Vecht voor de kinderen die onderwijs genieten. echt voor nederland!
overigens: anti-rascisme is niet anti-blank. Het lijkt misschien zo omdat blanken meestal de bevoorrechte medemens zijn en daarom vaak (onbewust) rascistisch zijn. niks anti-blank aan. Ik ben zelf zo wit als papier, maar ik zie dat wel. Heb mijn hele leven in een bevoorrechte posities gezeten, veel duidelijker dan in nederland en ik zie het hier ook. Ik ben niet tegen mijn eigen huidskleur dat is onzin. Ik voel me prima als blanke, ik wil alleen dat mensen met een andere huidskleur dat ook doen. Net zoals we mensen met andere oogkleur ook niet anders behandelen.