Het dorpje Mondragon in Baskenland toont het succes van coöperatieve bedrijfsvoering: zonder bazen, want de werknemers bezitten en besturen het bedrijf zelf. Het begon allemaal bij de ‘Mondragon Universiteit’, door priester José María Arizmendiarrieta opgericht in 1943. Is dit model importeerbaar naar Nederland?

VPRO’s Tegenlicht maakte er een goede (hoewel wat geromantiseerde) reportage over – Het wonder van Baskenland – en schrijft: “In 1943 richtte Arizmendiarrieta een polytechnische school op, die later uitgroeide tot de Mondragón-universiteit. De democratische opzet van de school, opgericht met collectief verzameld geld van de dorpelingen, wordt beschouwd als de kiem van de coöperatie. Hij selecteerde een vijftal pupillen, die in 1956 gezamenlijk de eerste coöperatie opzetten. Nog vele coöperatieven volgden.”

Wat duidelijk wordt uit deze Tegenlicht reportage zijn (onder andere) twee dingen: 1. Het kapitalistisch bedrijfsmodel – eigenaren versus loonarbeiders – is prima te vervangen door een model waarbij werknemers de baas zijn over hun werkplaats. “Dit is ons huis”, zegt een Mondragon lid. De economische ongelijkheid en werkloosheid in Mondragon lijkt veel lager te zijn dan in de rest van Spanje, aldus Tegenlicht. 2. Onderwijs is een essentieel middel om een alternatief economisch model te ontwikkelen; de Mondragon Universiteit wordt beschouwd als de “kiem van de coöperatie”.

'Het wonder van Baskenland', 5 maart 2012, Tegenlicht, VPRO

Bestaande kritieken op Mondragon even buiten beschouwing gelaten, laten we als studenten één positieve les halen uit deze reportage: verschillende politieke opvattingen over hoe de economie, de samenleving in het algemeen, eruit moet zien worden ook uitgespeeld in het onderwijsbeleid. Arizmendiarrieta stichtte een school om een grote verandering van Mondragon’s economie te realiseren. Zijlstra’s onderwijsplannen in Nederland staan ook niet los van grotere ideeën. Laten we die eens ter discussie stellen, en dan bedenken wat voor onderwijs we eigenlijk nodig hebben.

__________
P.S.: wil je ook coöperatief ondernemen net als de Basken? Vereniging Achmea, de vereniging van klantleden van Achmea, organiseert 26 april een gratis workshop ‘coöperatief ondernemen’ in Zeist. Zie verenigingachmea.nl