De kredietcrisis heeft de financiele wereld op zijn grondvesten doen schudden. Velen hebben met verbazing gekeken naar de onbegrijpelijke financiele constructies die een kleine groep speculanten vele miljoenen opleverden, maar waar de burgers nu de rekening van betalen.

In dit debat gaan we in op wat de kredietcrisis zegt over de werking van het kapitalistische systeem. Wat zijn echte alternatieven voor het casino dat de financiele wereld is geworden? En is het nu voorgestelde staatskapitalisme de oplossing?

In hun zoektocht naar oplossingen hebben wereldleiders zich geschaard achter bailouts en nationaliseringen ter waarde van honderden miljarden dollars. Daarnaast wordt er gesproken over het korten van bonussen, strenger toezicht en meer transparantie. Het principe van de vrije markt, dat aan de basis ligt van de huidige crisis, wordt echter in stand gehouden. Vraag jij je ook af waar deze crisis heen gaat? Kom dan luisteren en geef je mening!

Sprekers

• Rodrigo Fernandez, UvA, Faculty of Social & Behavioral Sciences: Amsterdam Institute for Metropolitan and International Development Studies (AMIDSt). Expert op het gebied van financiële markten en de ontwikkeling van de welvaartstaat onder het neoliberalisme.
• Willem Bos, Van ATTAC Nederland. Tevens redacteur van het tijdschrift grenzeloos. Hij is actief in verschillende initiatieven tegen neoliberale globalisering.
• Piet Keizer, Hoogleraar Economie & Economische Methodologie aan de Universiteit Utrecht.
• Michiel Hötte, Econoom en tevens winnaar van de Golden Ark / Future for Nature Award 2008.

Verslag

door Basta!

Tijdens het debat over de kredietcrisis bleek eens te meer dat geen enkele crisis of andersoortig maatschappelijk probleem op zichzelf staat, maar altijd is verbonden met de gehele manier waarop samenlevingen zichzelf op politieke, economische en culturele manier organiseren.

Zo ook de kredietcrisis. Volgens Willem Bos is de huidige crisis geen toevallige samenloop van omstandigheden maar een direct gevolg van het inherent instabiele kapitalisme. De zoektocht naar, en de noodzaak van winst en groei leidt tot een ondergeschikte positie van maatschappelijke belangen en behoeften. Een voorbeeld hiervan zijn de honderden miljarden die de centrale banken en overheden hebben gespendeerd om de financiële wereld te redden. Dit bedrag is 50 maal de hoeveelheid geld die de VN aangeeft nodig te hebben om honger uit de wereld te helpen. De blinde vlek van het kapitalisme is dat het alleen rekening houdt met de kapitaalkrachtige vraag. Banken nationaliseren gaat volgens Bos dan ook niet ver genoeg. De banken moeten worden ontdaan van hun winstoogmerk en bewust worden gemaakt van hun maatschappelijke functie. Hun verantwoordelijkheid ligt bij de bredere bevolking, niet alleen bij de aandeelhouders.

Volgens Michiel Hötte is het kapitalisme niet inherent instabiel, maar de financiële wereld wel. Dit komt omdat geld gebaseerd is op schuld. Leningen moeten worden terugbetaald met rente. Om de rente te kunnen betalen moet er echter meer geleend worden waardoor er een negatieve spiraal ontstaat van toenemende schulden. Daarom zal geldcreatie door commerciële banken tot stilstand moeten komen, en zal hun rol beperkt moeten worden tot wat deze voorheen was: een plek om je spaargeld heen te brengen.

Volgens Piet Keizer draagt kliekjesvorming in de top van het bedrijfsleven en de banken bij aan het ontstaan van dit soort crises. Deze kliekjes wentelen zich in de economische axioma’s van vraag en aanbod, vrije markt, efficiëntie etc., die een vals gevoel van rationaliteit verschaffen. Dit leidt tot de vorming van een irrationele bedrijfscultuur waarin persoonlijke verantwoordelijkheid is afgeschoven. De oplossing zit deels in het doorbreken van deze subculturen. Volgens Keizer is de manier om dat te bewerkstelligen een overlegeconomie te creëren waarin verschillende partijen, banken, spaarders, pensioenfondsen, samen komen om gezamenlijke belangen te behartigen.

Rodrigo Fernandez zou graag zien dat de economie als wetenschap zich verbreedt. De context van deze crisis is cruciaal. Een context waarin de milieu en energie wekker staat te rinkelen, ‘Peak Oil’ is bereikt, en die vol is van geopolitieke spanningen. De economische wetenschap zal rekening moeten gaan houden met andere maatschappelijke veranderingen, wil het zijn geloofwaardigheid niet verliezen. Het zal zijn grondbeginselen moeten onderzoeken en zich openstellen voor alternatieve economische systemen. Systemen die niet zijn gericht op oneindige, cumulatieve groei, maar die rekening houden met de ecologische grenzen van de aarde én met de mensen die haar bevolken.

Foto’s

Meer lezen?

Video

TNI: The End of Neo-liberalism?