8-6-2010
Alexander Beunder
Ook verschenen in de LASpost (blad van studievereniging Atlas van Liberal Arts & Sciences)

Een van de workshops op het European Education Congress, Ruhr-Universität, Bochum, Duitsland.

Dit congres werd georganiseerd door studentactivisten uit onder andere Duitsland, Oostenrijk, Frankrijk, Italië, Nederland en Spanje, die elkaar vonden tijdens Europees gecoordineerde actiedagen. Die actiedagen zélf waren een gevolg van een heropleving van Europees (en internationaal) protest tegen onderwijsbezuinigingen, collegegeldverhogingen en de commercialiseringstendens van het hoger onderwijs. Vanuit deze context ontstond het plan voor een congres waarin ruimte zou zijn voor kritische reflectie op het hoger onderwijs en de plaats ervan in de maatschappij. Tegelijkertijd zouden studentactivisten kunnen bespreken hoe zijzélf verbetering erin konden brengen¹.

Hoewel onder de deelnemers van het EEC de draagkracht voor voortdurende acties zoals demonstraties en bezettingen nog steeds groot leek, uitten sommigen de twijfel over de eenzijdigheid van deze strategie. Naast ‘anti-acties’ tegen bepaalde dingen moesten we niet vergeten om eigen alternatieven te creeren, werd gezegd. Een ander gooide zelfs het balletje op om ergens in Europa een autonome, vrije, onafhankelijke universiteit op te richten, maar ook hierover bestonden twijfels. Een Oostenrijkse reageerde: “Maybe we could create our own university, but in that way we would just isolate ourselves and create a bubble. We wouldn’t change anything in society itself.”

Los van de vraag of de noodzaak ervoor bestaat, lijkt het creëren van een eigen universiteit (voorlopig) een utopische gedachte. maar wat niet utopisch is, is het idee van zelfgeorganiseerd onderwijs op bescheiden schaal binnen bestaande onderwijsinstellingen. In workshops die de volgende dag plaatsvonden vertelden Italianen van het actienetwerk Uniriot hoe zij sinds een paar jaar in universiteiten van verschillende steden erin slaagden om studiepunten op te eisen voor zelfgeorganiseerde seminars. Soms lukte dit via diplomatieke onderhandelingen, soms was er een geweldloze bezetting van een bestuurskantoor voor nodig². Hun ‘seminari’ behandelen vaak thema’s die weinig aan bod komen in het bestaande curriculum en daardoor weinig begrepen werden. Immigratie in Italië was daar een van. Sommige deelnemers gingen zich vervolgens actief inzetten voor immigrantenrechten. Van het gevaar van een “bubble” lijkt hier weinig sprake.

Te vaak wordt in Nederland de VS genoemd als voorbeeldland qua hoger onderwijs, maar soms kan het geen kwaad; ook in de VS bestaan op verschillende universiteiten zelfgeorganiseerde, democratisch vormgegeven cursussen³. In Nederland gebeurt nog weinig, maar niet niks; in Rotterdam wordt geprobeerd ‘student-run seminars’ te integreren in het officiele curriculum, waarin geprobeerd wordt de disciplinaire grenzen van de mainstream-economie te doorbreken. In Leiden pleit een jong collectief ook voor “ruimte voor onafhankelijke vrijplaatsen voor kritiek en kennisuitwisseling”⁵.

In Utrecht hebben twee LAS-studenten al eerder aangekaart dat ons huidig onderwijs te weinig motiverend werkt en toe is aan verandering met het filmproject “Studeren voor liefhebbers” ⁶. Veelbelovend is dat afgelopen januari ons open collectief Kritische Studenten Utrecht in samenwerking met twee docenten eigen workshops heeft opgezet met als onderwerp ‘kennisproductie’, waarvoor ook studiepunten te verdienen waren. Het idee leeft dus wel hier en daar. Nu nog af van het idee dat verbetering van hogeraf zal komen.